books

książki, livre, Bücher

  1. Szostak, M. (2024) Humanistic Management, Organization and Aesthetics: Art of Management and Management of Art. New York City: Routledge. doi: 10.4324/9781003458029.

  2. Szostak Michał (2023), Sztuka zarządzania – zarządzanie sztuką, Łódź-Warszawa: Wydawnictwo Społecznej Akademii Nauk, ISBN 978-83-66781-16-0.

  3. Szostak, M. (2022). Zarządzanie sytuacją estetyczną: wirtuozeria, artyzm i kreatywność w sztuce artystycznej improwizacji organowej. In M. Karwaszewska & J. Bramorski (Eds.), Oblicza improwizacji organowej (Musica Sacra 18) (pp. 69–100). Wydawnictwo Akademii Muzycznej im. St. Moniuszki w Gdańsku, ISBN 978-83-64615-66-5.

  4. Szostak Michał (2021), ENG: "The Organ as a Source of Inspiration: The Rebirth of a Giant (Paris - Vatican - Licheń)" PL: "Organy, jako źródło inspiracji: odrodzenie giganta (Paryż - Watykan - Licheń)", Opole: SINDRUK-DIMK, ISBN 978-83-959719-4-5.

  5. Szostak Michał (2017), Licheńskie organy na tle największych instrumentów Polski, Europy i świata, Licheń Stary: Wydawnictwo „Zakład Gospodarczy Dom Pielgrzyma”, ISBN 978-83-64126-14-7.

  6. Szostak Michał (2017), Wielkie organy Bazyliki w Licheniu w zestawieniu z największymi organami świata, w: Paweł Pasternak (red.), Wokół nowych organów w kościele NSPJ w Tarnowie, Tarnów: Biblos, ISBN 978-83-7793-504-0, ss. 95-128.

  7. Szostak Michał (2007), Skromne organy - wielka historia. Historia organów kościoła Matki Bożej z Lourdes w Warszawie, Warszawa: Fundacja im. Jana Drzewoskiego.

"Humanistic Management, Organization and Aesthetics: Art of Management and Management of Art", Michał Szostak

New York City: Routledge. doi: 10.4324/9781003458029.

Abstract

The book is the first worldwide publication of a complex theory of management aesthetics in humanistic management based on the aesthetics and arts approach, allowing for a complete and systemic understanding of the management art and art management phenomena. The methodology is based on the critical literature review and five empirical research applying qualitative, quantitative, and autoethnographic approaches. The main goal of this monograph is to create a holistic model that organises the issues of management aesthetics and shows the interdependence of the components of this model. The role of this model should be to perform a central function for a complete and systemic understanding of the phenomenon of management aesthetics, as well as to perform the function of a field based on which analysis of individual issues in the area of management aesthetics is conducted. The critical component of this holistic model is Maria Gołaszewska’s theory of the aesthetic situation. Two theses of the book are the following: (1) the theory of aesthetics and artistic practice have the potential to enrich the theory and practice of management with qualitative components through deep immersion in the world of values, and (2) management theory and practice have the potential to enrich the theory of aesthetics and artistic practice with efficiency components.

Research procedure course

I have undertaken the described research procedure for several years, simultaneously exploring the theory of management and art and gaining practical experience in both fields. Along with the increase in competencies in these areas, I became gradually convinced of the many similarities between management and artistic practices. The analysis of literature in the fields of management, aesthetics, and art convinced me that in all these areas, there are more or less similar concepts that are analysed by researchers fragmentarily – only based on their discipline, without mutual references. Initially, out of respect for the lines of research developed by generations, defined by the framework of individual fields and disciplines, I tried to keep the usual patterns of analysis and reasoning. Then, however, I began to notice numerous limitations resulting from the arbitrary and somehow artificial division of human activity into these fields and disciplines of scientific cognition in the areas of management and art. Yes, I understood the need to use research methods and tools adequate to particular areas; however, I could not ignore the fact that an individual, while carrying out his activity (managerial and artistic – these two areas were and are the essence of my considerations), treats himself and his environment holistically. He does not consider whether, in a given circumstance, he is more of a manager in terms of art or more of an artist in terms of management and organisation – he is an artist-manager. Then, during the analysis of sporadic literature in the field of management aesthetics, a sense of selectivity and fragmentation of the research was born in me. Yes, the problems raised concerned management treatment from an aesthetic (sometimes also an artistic) perspective. Still, I did not find a transparent model that would convince me that we are dealing with interdisciplinarity, resulting in synergy and added value for both management and art sciences. It was the crucial point of developing the research model that was the spine for empirical exploration results analysis and conclusion drawing.

The free part of the book (Introduction, Table of Contents, References) can be downloaded from here.

Książkę w wersji PDF można pobrać: tutaj.

Ze Wstępu:

Natura i kultura to dwa komponenty konstytuujące pojęcie ludzkości w sposób nierozerwalny. Ponieważ natura, czyli świat dzikich mocy oraz kultura, czyli świat ludzkich wytworów, nieustannie ewoluują, wzajemnie się katalizują i dopełniają, niemożliwe jest określenie linii jednoznacznie oddzielającej od siebie te dwa obszary. Zarządzanie, przynależne do świata kultury, pomaga porządkować i organizować środowisko człowieka (naturę i kulturę). Z kolei również przynależna do świata kultury sztuka pomaga uwalniać emocje (katharsis), dynamizuje życie wewnętrzne człowieka oraz inspiruje (Tatarkiewicz, 2015, pp. 24, 380).

Owa porządkująca funkcja zarządzania i twórcza funkcja sztuki determinują potocznie postrzeganą przeciwstawność obu dziedzin. Dopiero zagłębienie się w istotę zarządzania i w istotę twórczości artystycznej pozwala odkryć wiele wspólnych źródeł tych dwóch obszarów – choćby kreatywność. Życie, oparte na powtarzaniu i kopiowaniu, byłoby monotonne i skostniałe, gdyby nie czynnik kreatywności będący przedmiotem pożądania zarówno menedżerów jak i twórców sztuki. Na tej podstawie można stwierdzić, że pozornie przeciwstawne dziedziny zarządzania i sztuki mogą się dopełniać i inspirować. Zarządzanie nieustannie ewoluuje: od XIX-wiecznego podejścia inżynierskiego charakteryzującego się traktowaniem rzeczywistości organizacyjnej jako systemu bezdusznych elementów, które należało uporządkować na wzór niezacinającej się maszyny (metafora organizacji jako maszyny), przez XX-wieczną menedżerską efektywność w realizowaniu celów ekonomicznych, która jest transpozycją podejścia inżynierskiego, ale z dominacją czynnika rynkowego, aż po rozwijające się w ostatnich dziesięcioleciach zarządzanie humanistyczne.

Nurt zarządzania humanistycznego, będący dominującym podejściem teoretycznym niniejszej pracy, ukierunkowany jest na tworzenie trwałego dobrobytu człowieka (Kociatkiewicz & Kostera, 2013). Z kolei ów trwały dobrobyt człowieka w duchu humanizmu polega przede wszystkim na: 1) bezwarunkowym poszanowaniu godności, indywidualności i ochrony przed wyzyskiem każdej istoty ludzkiej; 2) refleksji etycznej odnoszącej się do wartości uniwersalnej, jaką jest dobro, będącej integralną częścią decyzji biznesowych oraz 3) implementacji tej refleksji etycznej do realnego postępowania organizacji w duchu godzenia intencji z działaniami.

Te trzy wymiary zarządzania humanistycznego promują rozwój człowieka poprzez działalność gospodarczą sprzyjającą życiu i stanowiącą wartość dodaną dla całego społeczeństwa (Melé, 2016). Analizując powyższą ewolucję istoty zarządzania można powiedzieć, że w naukach o zarządzaniu dopiero niedawno zrozumiano, że życie ma głębszą wartość, a techniczne porządkowanie i optyka rynkowa powinny być traktowane jako metody osiągania celów przez organizacje, a nie cele same w sobie. Naturalną zatem konsekwencją będzie mariaż zarządzania humanistycznego z estetyką, która – skupiona na wartościach uniwersalnych prawdy i piękna oraz sztuce kumulującej najbardziej abstrakcyjnie zaawansowane wytwory ludzkości – stanowi kwintesencję i emanację człowieczeństwa.

Celem głównym monografii „Sztuka zarządzania – zarządzanie sztuką” jest stworzenie holistycznego modelu porządkującego zagadnienia estetyki zarządzania w oparciu o teorię sytuacji estetycznej Marii Gołaszewskiej bazującej na osiągnięciach fenomenologii Romana Ingardena. Celami szczegółowymi monografii są:

  1. aplikacja teorii sytuacji estetycznej na gruncie teorii zarządzania jako metamodelu dla estetyki zarządzania;
  2. wypełnienie luki w literaturze z dziedziny zarządzania w zakresie braku publikacji dotykających problemu estetyki zarządzania w sposób holistyczny i systemowy;
  3. uporządkowanie terminologiczne w zakresie pojęć (m.in. wirtuozeria, artyzm i kreatywność) w duchu estetyki na gruncie zarządzania, tak aby prawidłowe posługiwanie się pojęciami dotyczącymi abstrakcji i metafizyki porządkowało i ułatwiało percepcję zjawisk estetyki zarządzania;
  4. aplikacja teorii estetyki w zakresie źródeł działalności twórczej, typów osobowości twórczych, roli motywów działalności twórczej oraz roli inspiracji w działalności twórczej na gruncie teorii zarządzania;
  5. aplikacja zagadnień dotyczących artystycznej praktyki wykonawczej m.in. w zakresie improwizacji i kreatywności na gruncie teorii i praktyki zarządzania;
  6. opracowanie problematyki roli tożsamości menedżera – jako jednej z wielu osobowości twórczych – w działalności zarządczej;
  7. zdefiniowanie niepożądanych zjawisk w praktyce zarządzania odnoszących się do braku wartości uniwersalnych jako kiczu organizacyjnego oraz ich analiza z użyciem narzędzi estetyki;
  8. opracowanie zjawiska ignorancji wobec estetyzacji zarządzania, tak aby zrozumienie i analiza zjawiska ignorancji wspierały proces likwidacji barier wobec upowszechniania estetyzacji zarządzania;
  9. opracowanie metodologii i realizacja badań analizujących jakość sytuacji estetycznej oraz różnice w jakości sytuacji estetycznej z perspektywy twórcy rozumianego jako menedżera sytuacji estetycznej;
  10. opracowanie metodologii i realizacja badań analizujących jakość sytuacji estetycznej oraz różnice w jakości sytuacji estetycznej z perspektywy odbiorcy sztuki, którego proces odbioru kształtowany jest przez twórcę – rozumianego jako menedżer sytuacji estetycznej – za pomocą dzieła sztuki;
  11. opracowanie metodologii i realizacja badań porównawczych z zakresu prostych tożsamości twórczych (artysty, twórcy, menedżera, lidera i przedsiębiorcy) oraz wzajemnego wpływu kwestii tożsamości menedżera i tożsamości artysty;
  12. opracowanie metodologii i realizacja badań analizujących złożone tożsamości twórcze artystów-menedżerów i artystów-przedsiębiorców i implikacji wyników dla teorii i praktyki zarządzania;
  13. aplikacja aparatu pojęciowego i poznawczego z dyscypliny zarządzania na polu teorii twórczości artystycznej oraz estetyki, a tym samym uzupełnienie luki w literaturze z dziedziny zarządzania w zakresie publikacji poświęconych istocie holistycznego zarządzania sztuką.

Metody badawcze zastosowane w niniejszej pracy to krytyczny przegląd literatury wsparty techniką jej jakościowej analizy, badania jakościowe (jako dominujący sposób weryfikacji podjętych rozważań teoretycznych), badania ilościowe (przede wszystkim dla ukazania możliwości ich zastosowania w zakresie podjętych rozważań teoretycznych) oraz autoetnografia (jako dopełnienie całości).

Z recenzji: dr hab. Reginy Leniart-Gansiniec, prof uczelni: Monografia stanowi pierwsze w polskiej literaturze przedmiotu tak całościowe omówienie problematyki estetyzacji zarządzania. Autor nie ogranicza swoich rozważań do kwestii tytułowej estetyzacji, ale prezentuje aspekty kreatywności, kiczu oraz ignorancji w zarządzaniu. Takie ujęcie znacznie podnosi i tak duże walory merytoryczne pracy. Monografia stanowi wyraz przeprowadzonej w sposób niezwykle wnikliwy wielopłaszczyznowej i interdyscyplinarnej pracy badawczej, zaś rozważania w niej zawarte są kompleksowe. 

Z recenzji: prof. dr hab. Bogusława Nieremberga: Należy podkreślić rozległość zainteresowań Autora popartą solidną wiedzą w zakresie szeroko rozumianego zarządzania humanistycznego. Jestem pod wrażeniem erudycji Autora, celnością jego sformułowań, precyzją myśli. 

Introduction

This work is a collection of scientific and artistic research that I initiated in 2016 while working as Director of Music and Principal Organist at the Basilica of the Blessed Virgin Mary in Licheń Stary, Poland, which culminated in the defence of my doctoral dissertation in February 2019, under the title of The Organ as a Source of Inspiration in the Art of Improvisation and Performance Practice at the Fryderyk Chopin University of Music in Warsaw. The phenomenon of inspiration in a multidimensional way accompanied me throughout the entire period of my scientific and artistic work. As a result, these studies went far beyond the framework specified for the doctoral dissertation, which meant that material that did not fit into the dissertation was regularly published in international journals devoted to the organ and organ music: in the British “The Organ”, in the American “The Diapason” and “The Vox Humana” as well as the Canadian “Organ Canada”. My interests in the field of aesthetics, and especially in the phenomena focused around the theory of the “aesthetic situation” developed by Maria Gołaszewska (based on phenomenology by Roman Ingarden), resulted in subsequent articles dealing with the perception of organ music and even the boundaries between art and kitsch in relation to the area of ​​interest to us. Thus, a great deal of material was gathered around the phenomenon of inspiration, which eventually took shape in this book.

In my doctoral dissertation, I dealt with the role of the instrument as a source of inspiration for an organist both in the art of stylistic improvisation and in the historically oriented practice of performing symphonic organ music from the French cultural circle of the second half of the 19th century. The dissertation was a theoretical development of my own artistic interpretations presented on the CD French Inspirations: The Second Half of the 19th Century, recorded in June 2018 on the organ of the Licheń Basilica for the needs of the doctoral process started in February 2018. 

In the first chapter of this book, I describe the socio-cultural context that characterized the 19th century to present the development of romantic ideas and currents in music, with particular emphasis on changes in European organ construction that took place over the period. The presentation of the figure of Aristide Cavaillé-Coll (1811–1899), a key figure of symphonic organ construction in France, is an introduction to the description of the characteristics, features and evolution of symphonic organs based on selected works by this organ builder. These features and the variability of these features over time constitute the basic field in which I consider the notion of inspiration flowing from the instrument at the performer's disposal in the further course of my work. I then describe Cavaillé-Coll’s instruments that were a source of inspiration for the composers of the pieces presented on the CD, i.e. the Paris organs in the churches of La Madeleine, Sainte-Clotilde, Saint-Sulpice and La Trinité, the cathedral of Notre-Dame and the Trocadéro Palace.

In the second chapter, I present Cavaillé-Coll’s project of an unrealized giant for the Vatican Basilica of St. Peter, trying to collect all available material on this topic. I omit here the knowledge available – especially thanks to the work of Ronald Ebrecht – about the activities of the organ builder and the people from the world of art, culture and business, and personalities of the committee aimed at the implementation of this extraordinary instrument.

In the third chapter of this publication, I analyze the instrumentarium of the Licheń Basilica, on which the artistic work was recorded, among others, in terms of the phenomena described in the first chapter. The organ of the Licheń Basilica was built according to the idea of ​​French symphonism, with technical improvements brought by the 20th century in the years 2002-2007 by the company Zakłady Organowe Zych according to the sound concept of A. Chorosiński. The choice of an instrument to record the artistic work described here was not accidental. While performing the duties of organist at the Licheń Basilica between 2011-2018, I had the opportunity to get to know this extraordinary instrumentarium both from the artistic side, by improvising and interpreting organ literature during the liturgy and concerts, but also from the technical side, by supervising the full concert capabilities of this giant. Contact with this instrument stimulated me to deepen my knowledge and conduct organological research, especially in the field of great symphonic organs. The second part of the third chapter is devoted to a very detailed comparative analysis of the Licheń instrumentarium and Cavaillé-Coll’s project for the Vatican Basilica.

Chapter four, which did not appear in the dissertation but was described, inter alia, in a separate book published by the Licheń publishing house, is devoted to the author’s methodology of comparing organs in terms of size and, on this basis, placing the Licheń instrumentarium among the giants of Poland, Europe and the whole world. Cooperation with organ magazines from the USA and Canada resulted in research on the giants of the North American continent, the results of which are also published here.

Chapter five (the third in the dissertation), beginning with the description of the basic theories of sound in relation to the mutual determination of the instrument and the musical work, is devoted to the phenomenon of inspiration in general, its definition and an analysis of its sources. I distinguish and describe the features of the organ as a musical instrument that can inspire an organist. Then, I discuss the phenomenon of style improvisation (definitions, types, methods of learning, role in 19th-century liturgical practice) and the art of interpreting organ literature, characterizing the performance styles of the composers whose works are presented on the CD.

Chapter six (the fourth in the dissertation) describes the artistic work in the form of my own interpretations of Louis-James-Alfred Lefébure-Wély’s Sortie Grand-Chœur from Op. 122 No. 8, Prière et Berceuse Op. 27 by Alexandre Guilmant, Marche Pontificale from the 1st Sonata in D minor by Jacques-Nicolas Lemmens and the 3rd Chorale in A minor, Op. 40 by César Franck and a cycle of improvisations in the form of a five-part Organ Symphony in the spirit of that era. In this chapter, I carry out a formal analysis of the recorded literature in terms of the character and dynamics of sound achieved through a registration compromise between the (more or less precisely defined) sound ideal by composers and my own inspirations coming from the Licheń organ, as well as the means of expression, dynamics, agogics and articulation. On the other hand, I discuss improvisations from a formal point of view and, above all, from the point of view of the inspiration that led me to create these works, emphasizing the relationship between ideas and the potential and used methods of their implementation on a Licheń instrument.

The seventh chapter (absent from the dissertation but constituting partially separate published articles) deals with the perception of organ music, with particular emphasis on the multi-spectral phenomenon of inspiration.

The book ends with a synthesis of conclusions from all the chapters, a bibliography containing books along with scientific articles, recordings and Internet sources that I used to prepare this work, and a list of photos, figures and tables.

I hope that this work will bring the reader closer to the problem of the phenomenon of inspiration, which – depending on the chosen context and perspective – may concern many dimensions of musical reality: from the organ builder’s idea to a specific instrument, trends in culture and art determining the directions of organ construction, through organ building and organ creativity, to the internal features of the musician, the circumstances of the performance of the music, historical figures associated with a given instrument or place, or different levels of perception of a musical work by recipients.

Wstęp

Niniejsza praca stanowi zbiór badań naukowych i artystycznych, które zapoczątkowałem w 2016 r. w trakcie pracy na stanowisku głównego organisty bazyliki NMP w Licheniu Starym, a której zwieńczeniem była obrona dysertacji doktorskiej pt. Organy jako źródło inspiracji w sztuce improwizacji i praktyce wykonawczej na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie. Zjawisko inspiracji w sposób wielowymiarowy towarzyszyło mi przez cały okres pracy naukowo-artystycznej. W efekcie badania wykroczyły daleko bardziej poza ramy określone dla pracy doktorskiej w zakresie sztuk muzycznych, co spowodowało, iż materiały, które nie mieściły się w dysertacji, publikowane były regularnie w międzynarodowych czasopismach poświęconych organom i muzyce organowej: w brytyjskim „The Organ”, w amerykańskim „The Diapason” oraz „The Vox Humana”, a także w kanadyjskim „Organ Canada”. Moje zainteresowania w zakresie estetyki, a szczególnie zjawisk skupionych wokół teorii „sytuacji estetycznej” rozwiniętej przez Marię Gołaszewską (na gruncie fenomenologii Romana Ingardena), zaowocowały kolejnymi badaniami i artykułami, które poruszały kwestię percepcji muzyki organowej oraz kwestię granic między sztuką a kiczem w odniesieniu do interesującego nas obszaru. W ten sposób wokół zjawiska inspiracji zebrał się obszerny materiał, który ostatecznie przybrał kształt niniejszej książki.

W swojej rozprawie doktorskiej zająłem się rolą instrumentu jako źródła inspiracji dla organisty zarówno w sztuce stylowej improwizacji, jak i historycznie zorientowanej praktyce wykonawstwa organowej muzyki symfonicznej francuskiego kręgu kulturowego drugiej połowy XIX w. Dysertacja była teoretycznym rozwinięciem własnych interpretacji artystycznych zaprezentowanych na płycie CD pt. Francuskie inspiracje: II połowa XIX wieku nagranej w czerwcu 2018 r. na organach bazyliki licheńskiej na potrzeby otwartego w lutym 2018 r. przewodu doktorskiego.

W pierwszym rozdziale niniejszej książki opisuję kontekst społeczno-kulturowy, który charakteryzował wiek XIX, aby na tym tle przedstawić rozwój romantycznych idei i prądów w muzyce ze szczególnym uwzględnieniem zmian w europejskim budownictwie organowym, jakie dokonały się na przestrzeni epoki. Przedstawienie sylwetki Aristide’a Cavaillé-Colla (1811–1899), jako kluczowej postaci symfonicznego budownictwa organowego we Francji, stanowi wstęp do opisu charakterystyki, cech i ewolucji organów symfonicznych na przykładzie wybranych dzieł. Owe cechy oraz zmienność tych cech w czasie stanowią podstawowe pole, na którym rozważam w dalszym przebiegu pracy pojęcie inspiracji płynącej z instrumentu, którym dysponuje wykonawca. Następnie charakteryzuję instrumenty Cavaillé-Colla, które były źródłem inspiracji dla kompozytorów utworów zaprezentowanych na płycie CD, tj. paryskie organy w kościołach: La Madeleine, Sainte-Clotilde, Saint-Sulpice i La Trinité, katedrze Notre-Dame oraz pałacu Trocadéro.

W rozdziale drugim przedstawiam projekt Cavaillé-Colla niezrealizowanego giganta dla watykańskiej Bazyliki św. Piotra, starając się zebrać wszelkie dostępne materiały na ten temat. Pomijam tutaj dostępną – szczególnie dzięki pracy Ronalda Ebrechta – wiedzę na temat działań organmistrza i stworzonego przez niego i osobistości świata sztuki, kultury oraz biznesu komitetu, zmierzające do realizacji tego niezwykłego instrumentu.

W rozdziale trzecim niniejszej publikacji analizuję – m.in. pod kątem zjawisk opisanych w rozdziale pierwszym – instrumentarium bazyliki licheńskiej, na których zostało nagrane dzieło artystyczne. Organy bazyliki licheńskiej zostały wybudowane według idei francuskiego symfonizmu – z udoskonaleniami technicznymi, jakie przyniósł wiek XX – w latach 2002–2007 przez firmę Zakłady Organowe Zych według koncepcji brzmieniowej autorstwa A. Chorosińskiego. Wybór instrumentu do nagrań na potrzeby opisywanego tutaj dzieła artystycznego nie był przypadkowy. Pełniąc obowiązki organisty bazyliki licheńskiej w latach 2011–2018, miałem możliwość poznać to niezwykłe instrumentarium zarówno od strony artystycznej – improwizując i interpretując literaturę organową w czasie liturgii oraz koncertów, ale także technicznej – sprawując nadzór nad pełną koncertową sprawnością tego giganta. Kontakt z tym instrumentem stymulował mnie do pogłębiania wiedzy i prowadzenia badań organologicznych szczególnie na polu wielkich organów symfonicznych. Drugą część rozdziału trzeciego poświęcam bardzo dokładnej analizie porównawczej licheńskiego instrumentarium oraz projektu Cavaillé-Colla dla bazyliki watykańskiej.

Rozdział czwarty, który nie występował w dysertacji, ale został opisany m.in. w osobnej publikacji wydanej przez licheńskie wydawnictwo, poświęcam kwestii autorskiej metodologii porównywania organów pod względem wielkości i ulokowania na tej podstawie licheńskiego instrumentarium pośród gigantów Polski, Europy i świata. Współpraca z czasopismami branżowymi z USA i Kanady zaowocowały badaniami w zakresie gigantów kontynentu Ameryki Północnej, których wyniki również tu zamieszczam.

Rozdział piąty (trzeci w dysertacji) – rozpoczynając od opisu podstawowych teorii brzmienia w odniesieniu do wzajemnej determinacji instrumentu i dzieła muzycznego – poświęcam zjawisku inspiracji w ogólności, jej definicji i analizie jej źródeł. Wyodrębniam i opisuję cechy organów jako instrumentu muzycznego, które mogą stanowić inspirację dla organisty. Następnie omawiam zjawisko stylowej improwizacji (definicje, rodzaje, metody nauki, rolę w XIX-wiecznej praktyce liturgicznej) oraz sztukę interpretacji literatury organowej, charakteryzując style wykonawcze kompozytorów, których utwory zaprezentowałem na płycie CD.

Rozdział szósty (czwarty w dysertacji) stanowi opis dzieła artystycznego w postaci własnych interpretacji Sortie Grand-Chœur z op. 122 nr 8 Louisa-Jamesa-Alfreda Lefébure-Wély’ego, Prière et Berceuse, op. 27 Alexandre’a Guilmanta, Marche Pontificale z I Sonaty d-moll Jacques-Nicolasa Lemmensa i III Chorału a-moll, op. 40 Césara Francka oraz cyklu improwizacji w formie pięcioczęściowej symfonii organowej w duchu tej epoki. Dokonuję w tym rozdziale analizy formalnej nagranej literatury pod kątem charakteru i dynamiki brzmienia osiągniętych w drodze kompromisu registracyjnego pomiędzy ideałem brzmieniowym – określonym bardziej lub mniej dokładnie – przez kompozytorów oraz własnymi inspiracjami płynącymi z organów licheńskich, a także środków ekspresji, dynamiki, agogiki i artykulacji. Z kolei improwizacje omawiam pod kątem formalnym, a przede wszystkim pod kątem inspiracji, jakie przyświecały mi przy tworzeniu tych utworów, uwypuklając relacje występujące między pomysłami a potencjalnymi i wykorzystanymi sposobami ich realizacji na licheńskim instrumencie.

Rozdział siódmy (nieistniejący w dysertacji, ale stanowiący w pewnej części odrębnie opublikowane artykuły) dotyka kwestii percepcji muzyki organowej ze szczególnym uwzględnieniem wieloaspektowego zjawiska inspiracji.

Zakończenie syntetyzuje wnioski ze wszystkich rozdziałów. Bibliografia wymienia pozycje książkowe wraz z artykułami naukowymi, nagraniami i źródłami internetowymi, z których korzystałem podczas przygotowywania niniejszej pracy, oraz spis zdjęć, rysunków i tabel.

Mam nadzieję, iż lektura niniejszej pracy przybliży Czytelnikowi problem zjawiska inspiracji, które – w zależności od obranego kontekstu i perspektywy – może dotyczyć wielu wymiarów rzeczywistości muzycznej: od pomysłu organmistrza na konkretny instrument, trendy w kulturze i sztuce determinujące kierunki budownictwa organowego, przez wzajemne przenikanie się twórczości organmistrzowskiej i twórczości organowej, aż po cechy wewnętrzne muzyka, okoliczności wykonywania muzyki, historyczne postaci związane z danym instumentem lub miejscem czy różne poziomy percepcji dzieła muzycznego przez odbiorców.

Ze Wstępu:

Miłośnikom muzyki organowej Licheń kojarzy się nieodłącznie z monumentalnym zespołem organów w Bazylice Najświętszej Maryi Panny Licheńskiej. Bez wątpienia jest to niezwykłe dzieło sztuki organmistrzowskiej – nie tylko w skali naszego kraju, ale również w skali całej Europy i świata. Już od ponad dziesięciu lat organy licheńskiej bazyliki uświetniają liturgię sprawowaną w tym niezwykłym wnętrzu oraz są wspaniałym narzędziem ekspresji w wykonywanych przez artystów kompozycjach wszystkich epok oraz w improwizacjach w różnych stylach podczas częstych koncertów muzyki organowej.

Jednakże organowy krajobraz Lichenia to nie tylko instrumentarium bazyliki, którego budowniczym jest największa polska firma organmistrzowska – „Zakłady Organowe Zych” z Wołomina koło Warszawy. Na rozległym terenie Sanktuarium Matki Bożej Licheńskiej znajdziemy również kilka innych organów piszczałkowych. Nieduży, zabytkowy instrument z 1870 r. ze śląskiego „Zakładu budowy organów Braci Walter” znajdujący się w pomocniczym kościele Matki Bożej Częstochowskiej, średniej wielkości organy z 1984 r. warszawskiej firmy „Zakład Instrumentarski Braci Kamińskich” wybudowane w parafialnym kościele św. Doroty oraz niewielki instrument z 2010 r. również z warsztatu firmy „Zakłady Organowe Zych” umieszczony w przyklasztornym kościele Matki Bożej Dziesięciu Cnót Ewangelicznych w pobliskim Licheniowi lesie grąblińskim. Każdy z tych instrumentów ma swoją własną, unikatową historię, którą z przyjemnością pragnę Państwu przybliżyć.

Niniejsza publikacja w sposób analityczny przedstawia całe organowe instrumentarium licheńskiej bazyliki (w części pierwszej) ze szczególnym uwzględnieniem jego miejsca wśród największych organów Polski, Europy i świata oraz zjawisk towarzyszących projektowaniu, budowaniu i użytkowaniu instrumentów tej wielkości (w części drugiej), a także opisuje pozostałe organy piszczałkowe licheńskiego sanktuarium (w części trzeciej).

Życząc miłej lektury, serdecznie zapraszam w niezwykłą podróż po świecie organów – króla muzycznych instrumentów.

Recenzja książki "Licheńskie organy na tle największych instrumentów Polski, Europy i świata".

GDZIE KUPIĆ?

Książkę można nabyć w punktach z pamiątkami na terenie Sanktuarium NMP w Licheniu Starym, w księgarmi muzycznej SAWART (​​​Warszawa, ul. Moliera 8) oraz w sprzedaży wysyłkowej na eBay - link poniżej.

Wokół nowych organów w kościele NSPJ w Tarnowie”, praca zbiorowa

wyd. Biblos, Tarnów 2017, ISBN 978-83-7793-504-0, format A5, praca zbiorowa

Michał Szostak - rozdział pt.: "Wielkie organy Bazyliki w Licheniu w zestawieniu z największymi organami świata" 

Ze wstępu:

Niniejszy rozdział przedstawia podstawowe informacje nt. całego organowego instrumentarium licheńskiej bazyliki (w części pierwszej), formułuje możliwie obiektywne i mierzalne kryterium, na bazie którego można dokonywać rzetelnych klasyfikacji organów pod względem wielkości, wskazuje klasyfikacje największych organów Polski, Europy i świata umieszczając na tym tle instrumentarium licheńskiej bazyliki; dodatkowo opisuje zjawiska towarzyszące projektowaniu, budowaniu i użytkowaniu instrumentów tej wielkości (w części drugiej).

GDZIE KUPIĆ?

Książkę można nabyć w sprzedaży wysyłkowej w Wydawnictwie Diecezji Tarnowskiej BIBLOS - link poniżej.

"Skromne organy - wielka historia. Historia organów kościoła Matki Bożej z Lourdes w Warszawie", Michał Szostak

wyd. Fundacja im. Jana Drzewoskiego, Warszawa 2007

Ze wstępu:

Niniejsze opracowanie zawiera szczegółowy opis historii, cech stylistycznych oraz budowy i dyspozycji organów piszczałkowych znajdujących się obecnie w parafialnym kościele oo. Marianów pod wezwaniem Matki Bożej z Lourdes w Warszawie przy ul. Wileńskiej 69. W stosunku do wydania pierwszego zostało poszerzone i uaktualnione o nowe wiadomości, które zostały odnalezione od czasu poprzedniej edycji.

Z założenia ma podsumować znacznie rozproszoną i szczątkową wiedzę na temat tego instrumentu, zweryfikować istniejące hipotezy, stać się ewentualną podstawą do dalszych poszukiwań i snucia kolejnych wniosków odnośnie skrywanych przez historię tajemnic. Pokazywać ma również w sposób chronologiczny wszystkich Muzyków-Organistów, którzy działali przy tych organach oraz Proboszczów parafii, jako formalnych gospodarzy miejsc i opiekunów instrumentu.

Szczególnym bodźcem do powstania tego opracowania był fakt, iż w ciągu zaledwie kilku lat z parafii M.B. z Lourdes odeszły w różny sposób osoby mające wiele do czynienia z tym obiektem sztuki organmistrzowskiej, a co za tym idzie, źródła wiedzy o nim zaczęły się kurczyć. Dodatkowo, od 1997 r. mając bliższy kontakt z instrumentem, a od 1 października 2002 r. piastując tam stanowisko organisty, czułem swego rodzaju obowiązek zebrania i spisania wszystkiego tego, co wiadomo na ów temat. Dalsze zwlekanie zwiększałoby prawdopodobieństwo utraty kolejnych cennych informacji.

Trudno ukrywać mój sentyment do tego instrumentu, na którego poszczególnych elementach widnieją szramy i blizny niczym zmarszczki na obliczu sędziwego człowieka, a każda z nich mówi o innym minionym już zdarzeniu. Trzeba tylko ochoty i odrobiny skupienia, by usłyszeć to, co te organy chcą powiedzieć. A rzeczywiście, jest o czym posłuchać…

Cieszę się, iż historia tego instrumentu – choć nie należącego do najwspanialszych, skromnego – szczęśliwie została włączona jako odrębny projekt w działalność założonej w lutym 2006 r. Fundacji im. prof. Jana Drzewoskiego. Dzięki temu posunięciu mogę mieć pewność, iż wiedza o nim nie rozproszy się, jak to miało miejsce do tej pory, ale będzie jeszcze bardziej pogłębiana i popularyzowana. 

+48-503-156-316

Copyrights (all texts, pictures and videos) Michał Szostak (R)